بهبود وضعیت زنان در کشور همسایه ما ترکیه چالشی همیشگی برای فعالان زن ترک بوده است. اگر چه که از دهه ۱۹۲۰ میلادی از دیدگاه قانونی زنان با مردان برابر تلاقی می‌شوند، به نظر می‌رسد که جامعه ترکیه هنوز به طور جامع و کامل این حقیقت را نپذیرفته است. از دید بسیاری از جامعه‌شناسان در بخش‌های روستایی ترکیه که همچنان دیدگاه سنتی حاکم است، وضعیت زنان وخیم‌تر از وضعیت زنان شهرنشین است. البته لازم به ذکر است که امروز از ۵۵۰ نماینده پارلمان این کشور ۷۸ نماینده زن هستند. با این حال حضور زنان در بالاترین مناصب سیاسی لزوما به معنای رعایت حقوق اساسی آنها در سطوح مختلف جامعه نمی‌باشد.
مسئله “بیکاری” و “بی‌سوادی/ کم سوادی” زنان دو مشکل عمده و گسترده در جامعه ترکیه است که نشان‌دهنده نابرابری شرایط زنان و مردان این جامعه می‌باشد. البته نرخ بی‌سوادی میان زنان بزرگسال ترک (۱۵ سال به بالا) از ۵۵ درصد در سال ۱۹۷۵ به ۱۵ درصد در سال ۲۰۰۹ کاهش پیدا کرده است؛ با این حال هنوز هم در جامعه روستایی ترکیه بی‌سوادی مشکل قابل توجهی به حساب می‌آید. بیکاری نیز مشکل دیگری است که گریبان‌گیر زنان شهری و روستایی ترکیه است. طبق گزارش بانک جهانی در سال ۲۰۱۲، نرخ بیکاری بلند مدت زنان در ترکیه در سال ۲۰۱۰ میلادی ۳۷ درصد بوده است، در حالی که این نرخ برای مردان در بازه زمانی مشابه ۲۴/۷ درصد گزارش شده است.
با هدف بهبود شرایط زنان در ترکیه، فعالیت‌های زیادی در حوزه توانمندسازی آنان انجام گرفته است؛ در اینجا به بررسی نمونه‌ای از این فعالیت‌ها که روی گسترش مهارت‌های کارآفرینی تمر کز دارد.
انجمن زنان کارآفرین ترکیه
به منظور توانمندسازی هر چه بیشتر زنان ترک برای حضور فعال‌تر در جامعه، ۳۸ زن کارآفرین موفق این کشور در سال ۲۰۰۲ میلادی اقدام به تاسیس سازمانی غیرانتفاعی برای توسعه و توانمندسازی اقتصادی و اجتماعی زنان نموده و “انجمن زنان کارآفرین ترکیه” را راه اندازی می‌کنند. آنها چشم انداز خود را این گونه تعریف می‌نمایند: “ساختن جهانی که در آن زنان حضوری آزاد دارند و نقش موثری در تصمیم‌گیری‌ها بازی می‌کنند.” بیانیه ماموریت این گروه نیز در تارنمای آنها این گونه نوشته شده است: “رشد و گسترش کارآفرینی میان زنان با هدف تقویت وضعیت اقتصادی و اجتماعی آنان.”
عمده فعالیت‌های این انجمن متمرکز بر کارآفرینی زنان و پرورش مهارت‌های راهبری (۱) است. تا به امروز این انجمن بیش از ۵۰۰۰ طرح تجاری زنان ترک را بررسی و ارزشیابی نموده و مهارت‌های کارآفرینی را به حدود ۱۳۰۰ زن ترک آموزش داده است. اما این انجمن در کنار کارگاه‌های آموزشی و کنفراس‌هایی که در سراسر ترکیه برگزار می‌کند، برنامه‌های دیگری نیز دارد که تمرکز بیشتری روی بُعد اجتماعی وضعیت زنان دارد. از جمله این فعالیت‌ها می‌توان به برنامه‌های زیر اشاره کرد: کمپین‌های اطلاع‌رسانی و آگاه‌سازی در حوزه فرصت‌های شغلی برابر برای زنان، آشنایی با حقوق زنان، پروژه‌های توانمندسازی زنان روستایی از طریق تولید محصولات محلی، اعطای کمک مالی به پروژه‌های حمایتی و توانمندسازی زنان و نیز تلاش برای مذاکره و تاثیرگذاری بر دولت ترکیه و اتحادیه اروپا برای تقویت نقش زنان در جامعه آتی ترکیه.
این انجمن در طی یک دهه فعالیت خود توانسته است از خود –در سطح ملی و بین المللی- چهره‌ای شناخته شده و قابل اعتماد ارائه دهد و از کمک‌های مالی موسسات بین المللی مانند بانک جهانی و شرکت مالی بین المللی استفاده نماید. (۲) در این قسمت به اختصار به بررسی یکی از پروژه‌های انجمن زنان کارآفرین ترکیه که با همکاری بانک جهانی با تمرکز بر “تساوی جنسیتی در محیط کار” انجام شده، می‌پردازیم:
“مدل برابری جنسیتی(۳)” یکی از برنامه‌های بانک جهانی با هدف تشویق برابری جنسیتی در بخش خصوصی صنعت است. این برنامه سعی در از بین بردن آزار و اذیت جنسی زنان در محیط‌های کاری و حذف سیاست‌های تبعیض‌آمیز علیه زنان در استخدام و پیشرفت حرفه‌ای آنها دارد. به عنوان مثال، سوالاتی مانند این که “آیا ازدواج کرده‌اید؟” و یا “آیا قصد دارید بچه‌دار شوید؟” نباید در مصاحبه‌های شغلی مطرح شود و اگر شرکتی در مصاحبه‌های استخدامی خود چنین سوالاتی را مطرح می‌کند تابع برابری جنسیتی نیست چرا که این سئوالات به نوعی بیان‌گر تبعیض علیه زنان است.
مکزیک، آرژانتین، شیلی، کلمبیا، برزیل، اروگوئه و کاستریکو از جمله کشورهایی هستند که تا به امروز میزبان این طرح بوده‌اند. روشی که بانک جهانی برای پیشبرد این سیاست‌ها در این برنامه پیش گرفته است “اهدای گواهینامه برابری جنسیتی” به سازمان‌های شرکت کننده در این برنامه است.
طبق گفته معاون رئیس انجمن زنان کارآفرین ترکیه خانم گولدن ترکتان “در حالی که ترکیه شانزدهمین اقتصاد بزرگ دنیاست، تنها ۲۴ درصد زنان ترک شاغل هستند. برای رسیدن به سوددهی و ثروت پایدار، زنان بیشتری باید وارد نیروی کار ترکیه شوند. افزایش استخدام زنان بهره‌وری را در محیط کار بالا برده و کارایی اقتصادی را افزایش می‌دهد. مطالعات انجام شده توسط بانک جهانی نشان می‌دهد که افزایش نیروی کار زن از ۲۴ به ۲۹ درصد، فقر را تا ۱۵ درصد کاهش خواهد داد.”
بنابراین در سال ۲۰۱۰، انجمن زنان کارآفرین ترکیه تصمیم به اجرای این طرح در ترکیه گرفته و با کمک بانک جهانی آغاز به ایجاد “مدل برابری جنسیتی در ترکیه” کرد. مدل تُرک برابری جنسیتی که توسط این انجمن ایجاد شده، روی “فرصت‌های برابر در محیط کار” برای زنان تمرکز دارد. این پروژه در ماه جولای سال ۲۰۱۱ به طور رسمی آغاز به کار کرده و در روز شروع این پروژه، رئیس بانک جهانی به همراه مدیران ۱۱ شرکت بخش خصوصی ترکیه نیز در افتتاحیه این برنامه شرکت کردند.
هدف کلی این پروژه “کمک به بخش خصوصی برای تمرکز بر عناصر کلیدی برای ترویج برابری جنسیتی در محیط کار و اجتماع است.” این پروژه برابری تساوی زنان با مردان را در فرصت‌های استخدامی و پرداخت حقوق ترویج داده و به طور کلی افزایش بهره‌وری نیروی کار زن در دنیای کسب و کار ترکیه را دنبال می‌کند.
طبق روال اجرای برنامه در بانک جهانی، انجمن زنان کارآفرین ترکیه معیارهایی را برای محک زدن برابری زنان و مردان در سازمان‌های شرکت‌کننده در این پروژه تعیین کرده است. این معیارها که با مشاوره متخصصین و بانک جهانی تعیین شده‌اند عبارتند از:
۱) اعلام و تعهد مدیر سازمان به فرصت‌های برابر
۲) رعایت فرصت‌های برابر در روند گزینش و استخدام کارمندان
۳) برابری دسترسی کارمندان به آموزش و فعالیت‌های بهبودسازی شخصی
۴) برابری در ترفیع کارمندان و نیز فرصت‌های موجود برای رشد حرفه‌ای آنها
۵) رویه‌های حمایتی برای کارمندانی که فرزند دارند
۶) روند رسیدگی به شکایات آزار جنسی در محیط کار
۷) زبان به کار گرفته شده در ارتباطات و تبلیغات شرکتی
سازمان‌های شرکت کننده برای دریافت گواهینامه ابتدا باید خود را ارزیابی کنند تا موانع فرهنگی و تبعیض‌های جنسیتی را در سازمان خود شناسایی نمایند. سپس یک برنامه اجرایی برای رفع موانع و مسائل موجود طراحی و پیاده سازی کنند. پس از آن که شرکت اعلام آمادگی کرد، توسط یک سازمان حسابرسی مستقل بازرسی و ارزشیابی شده و در صورت تطابق با معیارها نتیجه آن برای اعطای گواهینامه به انجمن اعلام می‌شود و انجمن “گواهینامه برابری جنسیتی” را به شرکت مورد نظر اهدا خواهد نمود. شرکت در این پروژه به صورت داوطلبی است.
با اهدای گواهینامه برابری جنسیتی، آن دسته از شرکت‌های بخش خصوصی که در ترویج و گسترش برابری زنان و مردان در کسب و کار خود کوشیده و آن را اجرا می‌کنند به نوعی تشویق و حمایت می‌شوند. این پروژه در مرحله اول و با هدف شناسایی سازمان‌های حاضر به همکاری در فاز آزمایشی (پایلوت) و بین شرکت‌های خصوصی بزرگ تر اجرا شده است و هم اکنون با کمک وزارت کار ترکیه به بخش دولتی نیز گسترش یافته است. انجمن سعی دارد در طی سه سال، ۳۰۰ شرکت ترک و شرکت بین المللی حاضر در ترکیه به مدل برابری جنسیتی دست یابند.
۱) Leadership Skills
The World Bank and International Finance Corporation(۲
Gender Certification Program(۳
منابع:
http://www.ebrd.com/downloads/research/sustain/4turktan.pdf
http://www.kagider.org/?Dil=1&SID=325
http://www.hurriyetdailynews.com/default.aspx?pageid=438&n=turkey-model-…
http://www.tradingeconomics.com/turkey/long-term-unemployment-female-per…