روش های تسهیلگری
در واقع هر تسهیلگری دو موضوع مهم را در دستور کار و روش خودش قرار می دهد. نخست آنکه شرکت کنندگان در جلسه تا چه حدی در جلسه مشارکت و تعامل می کنند و دوم آنکه خود تسهیلگر چه میزانی اطلاعات را به جلسه وارد می کند.
اینکه روش تسهیلگری چگونه خواهد بود به ترکیب و نسبت بین این دو موضوع بستگی دارد. مثلا اگر برای جلسه در نظر گرفته شده وقت کافی وجود دارد خوب این امکان هست که میزان تعامل را بالا برد و از مقدار اطلاعاتی که تسهیلگر به جلسه تزریق می کند کاست. و برعکس اگر که وقت کم است می شود تعامل را کمتر کرد و به مقدار اطلاعات وارد شده به جلسه افزود.
البته جلسه ی مشارکتی بدون دو المان پیش گفته معنایی ندارد . یعنی اگر شما برای شرکت کنندگان سخنرانی کنید و فقط اطلاعات را به صورت یک جانبه تزریق کنید در واقع شما فرصت مشارکت را از شرکت کنندگان گرفته اید و جلسه به طور اصولی یک جلسه مشارکتی نیست که حتی به تسهیلگر نیاز داشته باشد. و اگر اینکه هیچ اطلاعی وارد جلسه نکنید مجددا جلسه ای را شروع کرده اید که ممکن است پایانی نداشته باشد. اگر شرکت کنندگان در مورد موضوع مورد گفتگواطلاعات خوبی داشته باشند تسهیلگربیشتر می تواند به تسهیلگری فرایند جلسه بپردازد تا تزریق اطلاعات به جلسه در واقع هر چه شرکت کنندگان بیشتر در مورد یک موضوعی بدانند وظیفه تسهیلگر به طرف فرایندها ی جلسه میل می کند.
روش پایش فرایند
در روش پایش فرایند، تسهیلگر نظر شخصی نمی دهد. در مورد موضوع اظهار نظر نمی کند. تلاش می کند که جلسه در چارچوب فرایند مورد توافق شرکت کنندگان به پیش رود. در ابتدای جلسه ی مشارکتی شرکت کنندگان به یک چارچوبی برای اداره ی جلسه رسیده اند. در این حالت تسهیلگر تلاش می کند که جلسه در چارچوب فرایند مورد توافق ادامه پیدا کند.
روش بارش فکری
در روش بارش فکری تسهیلگر از شرکت کنندگان می خواهد که باشیوه ی بارش فکری در مورد موضوعی نظر دهند. در این روش آنالیز داده ها انجام نمی شود. تسهیلگر به ندرت موضوعی را به مطالب پیش گفته اضافه می کند.
روش سقراطی
روش سقراطی زمانی استفاده می شود که تسهیلگر برای یک جلسه آموزشی تسهیلگری می کند. یعنی قراراست که در پایان نشست به یک سری اهداف آموزشی دست پیدا کنیم. در روش سقراطی تسهیلگر تعامل زیادی را جلسه به راه می اندازد و تلاش می کند که با استفاده از نظرات جمع به اهداف پنهان آموزشی در جلسه دست پیدا کند.
مهارت‌های لازم برای یک تسهیلگر:
بحث نکنید
تسهیلگران حرفه ای هیچگاه وارد جر و بحث با شرکت کنندگان جلسه مشارکتی نمی شوند. در نظر بگیرید که شما تسهیلگر یک نشست برنامه ریزی محیط زیستی هستید و اتقاقا شما از کم و کیف برنامه ها و دیدگاهها و تئوری های این رشته به خوبی آگاهی دارید اگر در کارگاهی که تسهیلگری می کنید شخصی نظراتی کاملا متضاد با دانش شما داشت بسیار دشوار خواهد بود که وارد جر و بحث و مناظره نشوید. ولی تسهیلگران حرفه ای هرگز در این دام گرفتار نمی آیند. شما در مقام تسهیلگر نمی توانید یک طرف بحث باشید . شما باید بیطرفانه بحث را هدایت کنید. برای روشن تر شدن موضوع می توانید سوالاتی مطرح کنید. مثلا بپرسید این پشنهاد شما فکر می کنید چه نقاط قوت و ضعفی دارد؟ یا آیا این پیشنهاد در جای دیگری به اجرا در آمده و اگر درآمده ممکن است که نتیجه را با گروه در میان بگذارید. تسهیلگر حرفه ای هیچگاه با شرکت کننده ی جلسه جر و بحث نمی کند.
چه موقع سکوت کنیم
زمانی که تسهیلگر قرار است مطلبی را شروع کند چند لحظه سکوت ابزار قویی است برای اینکه توجه شرکت کنندگان به موضوع مورد بحث جلب شود . این سکوت نباید خیلی طولانی باشد چون اعصاب شرکت کنندگان را خرد می کند. باید برای چند لحظه سکوت کرد تا توجه همه جلب شود بعد مطلبی را عنوان نمود. اگر مثلا برای یک دقیقه مکث کنید این سکوت می تواند خیلی کلافه کننده باشد.
عجله نکنید
در کار تسهیلگری عجله کاردرستی نیست. اگر گروه در حال بحث است و هنوز به توافقی نرسیده نباید بحث را قطع کرد. مگر اینکه همه ی جنبه ها گفته شده و احساس کفایت مذاکرات می شود. کار تسهیلگری کاری است که باید با آرامش انجام شود.به طور قطع یک جلسه مشارکتی ، یک جلسه زمان براست. باید اجازه داد تا همه ی شرکت کنندگان در گفتگوها شرکت کنند. باید فرصت مشارکت را برای همه ایجاد کرد. بنابراین زمانی که یک جلسه را تسهیلگری می کنید سعی نکنید که با فشار زیادی و به قیمت قطع مشارکت اعضای جلسه ، جلسه را به انتها برسانید.می ط
شنونده خوبی باشیم
برای موفقیت تسهیلگر در اداره یک جلسه مهارت شنیدن یک مهارت مهم است. باید سعی کرد که شنونده ی خوبی بود. یکی ازفعالان و پیشگامان این رشته در کارگاههای مشارکتی یادآوری می کرد که خداوند به ما گوش داده ویک زبان، بنابراین بهتر است که دوبرابر حرفی که می زنیم سعی کنیم که سخن دیگران را بشنویم.
اقتباس از :
The Facilitator’s Pocketbook, 2nd Edition
by John Townsend and Paul Donovan