گفتگو، یکی از مهمترین نیازهای بشر امروز برای تفاهم و زندگی مسالمت‌آمیز است. بسیاری از اختلافات بین انسانها از نبود یک دیالوگ پویا و سازنده بین طرف‌های درگیر نشات می‌گیرد. این اختلافات می‌تواند در خانواده یا محله و یا شهر ما و همچنین در عرصه بین المللی باشد. اختلاف‌نظر در هر کدام از این عرصه‌ها که باشد نیازمند یک دیالوگ و گفت و گوی مفید است تا طرفین ابتدا حرف هم را بفهمند تا بتوانند بهتر در مورد هم قضاوت کنند.
یکی از مهمترین مسایل دنیای امروز اختلاف بین شرق و غرب است که می‌تواند از تفاوت های دینی، فرهنگی و یا سیاسی برآمده باشد. موسسه سولیا با در نظر گرفتن این نیاز امروزه بشری از تکنولوژی و وب برای تربیت تسهیلگر و همچنین ایجاد فضای گفت و گو و مفاهمه استفاده کرده است. این موسسه داوطلبین تسهیلگری خود را به صورت رایگان آموزش می‌دهد و این تسهیلگران با استفاده از برنامه های به دقت تدوین شده سولیا و همچنین نرم افزار ویژه ای که برای جلسات بحث مجازی طراحی شده با شرکت‌کنندگان به بحث و بررسی در مورد مسایل روز می‌پردازند.
برای دریافت اطلاعات بیشتر و یا درخواست پذیرش در دوره های تسهیلگری این موسسه وب‌سایت آن را چک کنید:
www.soliya.net
مصاحبه زیر با “کاتیا ریکانان” از تسهلیگران با سابقه موسسه سولیا صورت گرفته است.
۱- موسسه سولیا چند وقت است که شروع به کار کرده و شما چند وقت است که با آن همکاری می‌کنید؟
من حدود ۶ سال است که برای سولیا کار می کنم و کلا این موسسه ۷ سال است که تاسیس شده است.
۲- موسسه سولیا در کدام کشورها مستقر است و چه تعداد کارمند دارد؟
اداره اصلی ما در نیویورک است ولی در تورنتو کانادا و قاهره مصر و در انگلستان و کشورهای دیگر کارمند داریم که از خانه هایشان برای سولیا کار می کنند. تعداد کارکنان ما حدود ۲۰ نفر است.
۳– چطور شد که موسسه سولیا شروع به کار کرد و در نظر دارد چه نیازی را پاسخ بدهد؟
دو نفر با بکراند کاملا متفاوت به نام لوکاس و لیزا تصمیم گرفتند که این برنامه را راه بیندازند. لوکاس در رسانه های مختلف کار کرده بود و لیزا در حوزه تسهیلگری تخصص داشت. آنها مسایل و مشکلاتی را در مور رابطه جهان اسلام با غرب مشاهده می‌کردند و احساس کردند که گفتگو و دیالوگ راه حل مشکلات موجود در این زمینه است. آموزش در مورد رسانه یکی از اهداف بزرگ موسسه سولیا است با توجه به نقشی که در هر اختلافات سیاسی و فرهنگی بازی می‌کند و این مهم است که کسی که کار تسهیلگری می‌کند با رسانه و مدیا آشنا باشد. در واقعا چنین نیاز و درکی در این دو نفر برای ترکیب مهارت هایشان برای ایجاد این برنامه حس شد.
۴– در ابتدای تاسیس این موسسه٬ سرعت اینترنت و امکانات آن به خوبی امروز نبود. چگونه کار را توسعه دادید؟
در سال ۲۰۰۵ امکانات اینترنت متفاوت با الان بود. همه دسترسی به اینترنت بند ویت بالا نداشتند. نرم افزار اولیه ما هم ابتدایی بود و به مرورزمان توسعه پیدا کرد. ابتدا کسی که می‌خواست در این برنامه شرکت کند حتما می‌بایست اینترنت بسیار پرسرعتی داشته باشد. ولی با امکانات تکنیکی که الان برای استفاده از اینترنت به وجود آمده افراد با سرعت های اینترنت پایین تر هم می‌توانند دسترسی به برنامه های ما داشته باشند. نسبت به گذشته امکانات و ابزار متعددی به نرم افزار ما اضافه شده است.
۵– یکی از برنامه‌های اصلی شما تربیت تسهیلگرانی است که بتوانند جلسات دیالوگ بین افراد را اداره کنند. برای این کار از چه مطالب و منابعی استفاده می‌کنید؟
شیوه اداره جلسات و تسهیلگری که در کتابچه سولیا آمده و هر ترم برای اداره جلسات استفاده می‌شود. محتویات آن از کتابهای متعدد و کارشناسان مختلف و افراد متبحر در این زمینه جمع آوری شده است. هم اکنون در بازار کتابهای فراوانی در مورد دیالوگ وجود دارد.
در مورد موضوعات جلسات باید بگویم توسط لیزا نوشته می‌شود و بعدا به وسیله تیم سولیا گسترش پیدا می‌کند. الیته باید تاکید کنم که ما پس از پایان هر ترم نظر تسهیلگرانمان را می‌پرسیم و از آنها برای توسعه مفاد درسی سولیا استفاده می‌کنیم. چیزهایی مانند اینکه شرکت‌کنندگان به چه موضوعی علاقه داشتند یا نداشتند و در واقع یکی از دلایل علاقه من به سولیا همین موضوع است که نظر تسهیلگران در بهتر شدن برنامه همواره لحاظ می‌شود. البته همین تسهیلگران هم از شرکت‌کنندگان می‌خواهند که نظرشان در مورد برنامه های سولیا و موضوعات مورد علاقه شان بگویند و در واقعا شرکت‌کنندگان ما هم در توسعه برنامه‌های درسی ما نقش مهمی بازی می‌کنند.
۶– تسهیلگری جلساتی که شرکت کنندگان آن با هم اختلافات شدید سیاسی و فرهنگی و دینی دارند می تواند پراسترس باشد. برداشت عمومی تسهیلگران شما در مورد اداره این جلسات چیست؟
بار اول معمولا همه تسهیلگران استرس دارند که جلسات را به نحو احسن اداره کنند. بسیاری از تسهیلگران ما بار دوم راحت تر عمل می کنند. میزان آشنایی و مهارت های آنها در هدایت جلسات افزایش یافته است. دفعه اول همه می خواهند دستورات کتابچه سولیا را دنبال کنند. ولی در دور دوم آدم این فرصت را دارد که به بحث ها گوش بدهد و در فضای آرام‌تری آنرا هدایت کند. بار دوم هم به خودشان و هم به شرکت کنندگان اعتماد بیشتری دارند و آرام‌ترند.
۷– دقیقا چه جوی بر این جلسات بحث و گفت و گو حاکم است؟ چطور شروع می شوند و چطور پیش می روند؟
در جلسات سولیا ما از اینکه شرکت‌کنندگان خودشان را به عبارتی بیرون بریزند و نظرات و تعصباتشان را بیان کنند تشویق می‌کنیم و سپس سرآنها بحث می کنیم. البته گروه‌های مختلف برخوردهای مختلفی هم دارند. در واقع تعداد جلسات که بین ۸ تا ۱۰ جلسه است برای این است که یک حس اعتماد و راحتی را بین شرکت کنندگان ما به وجود بیاورد و آنها بتوانند در مورد افکار وعقاید خودشان بحث کنند. در هفته‌های اول به خصوص شرکت‌کنندگان خیلی راحت نیستند که در مورد عقاید سیاسیشان صحبت کنند برای همین در جلسات اولیه بیشتر بحث ها دراین جهت است که شرکت‌کنندگان همدیگر را بیشتر بشناسند و با هم آشنا شوند. بعضی از گروه‌ها هم از همان اول می‌خواهند بحث‌های جنجالی را شروع کنند و بنابراین هر گروهی متفاوت است. بعضی وقت‌ها هم گذشت زمان اصلا کمکی نمی‌کند. اینجا یک تسهیلگر ماهر می‌تواند شیوه‌هایی را به کار ببندد که افراد شرکت‌کننده را تشویق به حرف زدن کند و با کمک شرکت کنندگان کشف کنند که چرا بحث ها در سطح می‌ماند و به عمق نمی‌رود.
۸– میزان تاثیرتان را در افراد چگونه اندازه گیری می‌کنید؟ از کجا می‌فهمید که تاثیر گذاشته اید یا نه؟
ما یک سیستم پیشرفته برای ارزیابی برنامه‌هایمان طراحی کردیم. ولی می‌دانیم که احتمالا کار ما یک تاثیر دراز مدت دارد و در واقع ما دانه‌های این تغییر را می‌کاریم تا نتیجه آن را بعدا شاهد باشیم. این تاثیرات در زمینه تغییر نگاه به مساله تفاوت های فرهنگی اعتقادی و سیاسی و موارد مشابه است.
۹– آیا هم اکنون موسسات دیگری هستند که در حوزه دیالوگ و گفت و گو کار کنند؟
فکر نمی‌کنم الان موسسه دیگری به این شیوه که ما از کار آنلاین برای دیالوگ استفاده می‌کنیم استفاده کند. البته هستند برنامه هایی که روی دیالوگ تمرکز کرده اند ولی با شیوه‌های متفاوت.
۱۰– شما مخاطبان و شرکت‌کنندگانتان را از کجاها پیدا می کنید؟
ما به چند روش جلساتمان را برگزار می‌کنیم. ما با برخی از دانشگاه‌ها در کشورهای مختلف مثل مصر٬ امارات یا قطر و دیگر کشورها قراردادی داریم و مثلا دانشجوهایی که در رشته روابط بین الملل یا علوم سیاسی واحد درسی می گیرند باید در ۱۰ جلسه سولیا شرکت کنند و در واقع این بخشی از نمره آخر ترمشان است. بعضی از دانشجویان این کار را برای فعالیت فوق برنامه انجام می‌دهند. شیوه اول می تواند موثرتر باشد چون دانشجویان می توانند در مورد جلسات سولیا در کلاس و با استادشان بحث کنند و استاد هم اطلاعات اضافی یا مقاله‌ها و کتابهای مفید به آنها معرفی کند که همزمان اطلاعاتشان را بالا ببرند و در واقع جلسات هدفمندتر است.
۱۱– آیا تا به حال با دانشگاه‌های ایران هم همکاری کرده اید؟
یک سال پیش سولیا با دانشگاه تهران همکاری برای یک ترم داشت. گرچه شرکت‌کنندگان زیادی در این برنامه از ایران شرکت نکرده بودند ولی در بحث‌ها شرکت فعالانه داشتند.
۱۲– منبع مالی شما از کجاست؟ چه کسانی به شما کمک می‌کنند؟
منبع مالی موسسه از جاهای مختلفی است. در واقع تنوع این مراکز تنوع نگاه ما را نشان می دهد. مثلا از خاورمیانه اروپا و آمریکا خیلی ها به ما کمک می‌کنند ولی ما از دولت آمریکا کمک نمی‌گیریم. برخی از دولت های اروپایی کمک‌هایی به ما می کنند و ما تعدادی حمایت‌کننده مالی خصوصی داریم.
۱۳– چطور شد که از سرسولیا و تسهیلگری در آوردید؟
من خودم در رشته روابط بین المللی و همچنین تحلیل اختلافات بین المللی درس خوانده‌ام و پایان‌نامه هم در مورد دیالوگ در گروه‌های کوچک و تاثیرات آنها در جامعه بوده است. در آن موقع آگهی سولیا را برای تسهیلگری دیدم و درخواست کار کردم. لیزا با من مصاحبه کرد که هنوز هم آنرا به خوبی به یاد می‌آورم. سپس قبول شدم و تا الان هم همین‌جا هستم.
۱۴– اگر می‌توانستید در حوزه دیگری کار کنی چه کار می‌کردید؟
من کلا دوست دارم به جوانها کار کنم چون آنها هستند که آینده را می سازند و سیاست های آینده را تعیین می کنند.
۱۵– با معناترین و مهمترین لحظه‌های کارت چه لحظاتی هستند؟
وقتی شرکت‌کنندگان چیزی را می‌فهمند در مورد اینکه چگونه فکر می‌کنند یا چیزی را در مورد کسان دیگر می‌فهمند که نمی‌دانستند به نظرم اینها با معنا ترین و مهمترین لحظات کار من هستند. چیزی که توی کتابهای درسی و درس‌های دانشگاه لزوما پیدا نمی‌شود. در جلسات بحث کسی به آنها نمی‌گوید چگونه فکر کنید بلکه خودشان به این درک و این نگاه متفاوت رسیده اند. وقتی تسهیلگران جدید دوره آموزشیشان تمام می‌شود و برای اینکه این تجربه را شروع کنند هیجان زده هستند اینهم یکی دیگر از لحظه های خوب کار ماست.
۱۶– دشوارترین لحظه‌های کاریت کدامها هستند؟
تکنولوژی و محدودیت های آن بزرگترین مشکلات ماست. کسانی هستند که دوست داریم با آنها کار کنیم و آنها هم دوست دارند با ما کار کنند ولی به علت محدویت های تکنولوژیک و رسانه مثلا نبود کامپیوتر و اینترنت نمی توانیم همکاری داشته باشیم.
۱۷– آیا در مجموع کارتان استرس آور است؟ برای رفع استرس چه می‌کنید؟
گاهی کار ما پر از استرس می شود. به خصوص موقعی که می خواهیم یک پروژه جدید را شروع کنیم. برای رفع استرس ما با همکاران جمع می شویم (البته به صورت آنلاین!) و شوخی می‌کنیم و به این وسیله در مورد آن صحبت می‌کنیم. من فکر می‌کنم سولیا موسسه توانایی در جذب آدم‌هایی است که توانایی کار گروهی دارند و فضای دوستی و همکاری خوبی در آن غالب است.
۱۸– از لحظه‌های جالب در جلسات بحث با شرکت‌کنندگانتان چیزی به خاطر دارید؟
یکی از موضوعات مورد علاقه که همیشه بحث‌های بامزه‌ای را در جلسات ایجاد کرده روش‌های آشنا شدن دخترها و پسرها برای ازدواج و دوستی در کشورهای مختلف است. البته این در موارد درسی ما نیست ولی کلا همه به این بحث ها علاقه دارند و دوست دارند جزییات آنرا بدانند.
۱۹– آیا شده کسی جلسات را به هم بریزد و یا اصلا در بحث‌ها شرکت نکند؟
بعضی از افراد اصلا دلشان نمی‌خواهد در این جلسات باشند. مثلا دختری بود که همین حس را داشت و از اول هم مرتبا می‌گفت من مجبورم در این جلسات شرکت کنم و هیچ علاقه ای به مباحث مطرح شده ندارم. ولی به مرور وقتی بحث ها جدی‌تر شد او هم نتوانست ساکت بماند و شروع به نظر دادن کرد! البته هیچ‌کدام از تسهیلگران هم اورا مجبور به این کار نکردند و او را به حال خود گذاشتند. ولی خودش تصمیم گرفت که در جلسات منفعل نباشد و در بحث ها شرکت کند.
۲۰- آینده موسسه سولیا را چگونه می بینید؟
ما جدیدا پروژه ترانا را راه اندازی کرده‌ایم. و ما سعی می‌کنیم همچنان آنرا گسترش بدهیم. هدف ترانا دسترسی به مردم بیشتری است. برنامه ما این است که با رسانه مدل قدیمی و جدید ارتباط خوبی بزنیم و همچنین با دانشگاه های بیشتری همکاری کنیم و از فضای دانشگاهی هم فراتر برویم و افراد بیشتری را در جامعه پوشش دهیم.
* این نوشتار، از مجموعه مطالبی است که در سال‌های گذشته توسط دانش‌آموخته‌گان و دست‌اندرکاران مدرسه، در وبلاگ مدرسه کارآفرینی اجتماعی پرتو منتشر شده است.