مطلبی که در ادامه می آید از کتاب معیشت پایدار، ساختن بر ثروت فقرا نوشته ی کریستین هلمور و نارش سینگ ، انتشارات کوماریان سال ۲۰۰۱ برگرفته شده است.
معیشت پایداریک رهیافت است برای فقرزدایی. در رهیافت معیشت پایدار ثروت فقرا درکانون توجه قرار می گیرد. در این حالت دانشی که فقرا دارند از جامعه ای که درآن زندگی می کنند و منابعی که در دسترس دارند، همینطور معیشتی که با آن گذران زندگی میکنند ثروت فقرا محسوب می شود و مورد توجه قرار می گیرد. در رهیافت معیشت پایدار کمک می شود تا معیشت بر پایه نظامات موجودبنا شود. نظاماتی که باعث می شود که علی الرغم دسترسی محدودتر به منابع، فقرا همچنان زنده بمانند.
اساس توسعه انسانی و توسعه اقتصادی بر معیشت استوار است. معیشت چیزی بیشتر از شغل است. معیشت شامل همه کارهایی می شود که افراد انجام می دهند تا گذران زندگی کنند. دانستن عناصر تشکیل دهنده ی معیشت کمک می کند تا با معیشتی که مولد است و پایدار است بهتر آشنا شویم. معیشت بر عناصری که در ادامه می آید استوار است:
فعالیت ها: شبیه کاری که در بخش رسمی یا غیر رسمی انجام می دهیم.
دارایی ها: دارایی ها را می توانیم به چهار بخش تقسیم کنیم. سرمایه انسانی ، سرمایه اجتماعی، سرمایه طبیعی و سرمایه های انسان ساز.
سرمایه انسانی: شامل مهارت ها، دانش، خلاقیت و استراتژی های سازگار
سرمایه اجتماعی: ساختار حاکمیت، قدرت تصمیم سازی، جامعه و نهادهای جامعه و رهیافت های مشارکتی
سرمایه طبیعی: زمین ، آب ، هوا و منابع طبیعی مثل جنگل ها و پوشش گیاهی
سرمایه انسان-ساز: ساختمان ها، راهها، ماشین آلات و محصولات کشاورزی و احشام
نهادهای حمایتی : حمایتی که توسط خانواده ارایه می شود، حقوقی که قانون اساسی برعهده دولت و سایر نهادها می گذارد، تامین اجتماعی و غیره
مکانیسم های کوتاه مدت برای انطباق باشرایط : مثل زمان بروز استرس و فشار زیاد
استراتژی های سازگار: تغییرات بلند مدتی که مردم در معیشت شان ایجاد می کنند تا به وضعیت های دشوار غلبه کنند. استراتژی های سازگار نقطه ی ورود به رهیافت های معیشت پایدار است.
پایداری
پایداری شاخص کلیدی برای موفقیت است . پروژه هایی که به توانمند سازی مردم و ارتقای معیشت می پردازند شانس بیشتری برای دوام دارند تا پروژه هایی که شامل کمک های مستقیم به افراد فقیر است و به طور عمده به کمک های ارایه دهنده گان کمک وابسته هستند و با کاهش منابعی که از طرف اهداء کننده می آید محو می‌شوند.
رهیافت معیشت پایدار ظرفیت آن را دارد تا پایداری را تضمین کند. به دلیل آنکه این رهیافت علاقه دارد تا به موضوعات مربوط به معیشت به طور عمقی نگاه کند، این رهیافت به توانمندسازی مردم و جوامع اعتقاد دارد و بر پایه ی ارتباط بین مردم و دستگاهها ی دولتی و غیردولتی فعال در توسعه بناشده است. این رهیافت توزیع کننده کمک مستقیم نیست. این رهیافت به اصطلاح تلاش دارد تا ماهیگیری را به مردم بیاموزد به جای آنکه ماهی صیدشده توسط دیگران را توزیع کند. این رهیافت مایل است تا شهروند عریضه نویس را به شهروند طرح نویس ( این قسمت قبلا از دکتر تقی فرور شنیده شده و مطالبی از این کتاب نیست ) که برای مشکلات موجود راه حل های پایدارطراحی می کند تبدیل کند.
برای اینکه یک سامانه معیشتی پایدار باشد با شرایط ادامه را داشته باشد:
۱- از نظر اقتصادی کارآمد باشد یعنی اینکه ریخت و پاش نکند.
۲- باید به اصول اخلاقی عدالت اجتماعی مبتنی باشد. به عبارت دیگر معیشت یک خانواده نباید جلوی معیشت سایر افراد در جامعه را بگیرد.
۳- باید بر اساس یکپارچگی زیست بومی استوار باشد . یعنی از نظر زیست محیطی به گونه ای نباشد که باعث ازبین رفتن منابع برای سایرین و نسل های بعدی شود.
۴- باید انعطاف پذیر باشد. خودش را با شرایط استرس زای محیطی وفق دهد.
معیشت پایدار و جنسیت
بسیار مهم است که نقش ممتاز زنان و چالش های پیش روی زنان در معیشت ذکر شود. برای تحلیل و طراحی استراتژی های سازگار بدون شک شرایط برای زنان و مردان متفاوت است و به ویژه مشکلاتی پیش روی زنان است باید مورد توجه قرار گیرد.
ترویج معیشت پایدار
توسعه یک فرایند چند وجهی است و بنابراین باید از زوایای مختلف مورد بررسی قرار گیرد. معیشت پایدار از اجزای شناخته شده ی توسعه مثل تولید درآمد، مدیریت محیط زیست و سرزمین، توانمند سازی زنان، آموزش، بهداشت، فن آوری مناسب، خدمات مالی و مدیریت مناسب بهره می برد.
راهبرد معیشت پایدار از تعدادی رهیافت های متفاوت استفاده می کند و با ترکیب این رهیافت ها سامانه ای را برای ایجاد معیشتی پایدار به وجود می آورد. پرو اضح است که هر کدام از رهیافت های مورد استفاده در معیشت پایدار به تنهایی چنین نتیجه ای را به وجود نمی آورند.
نقطه شروع برای ترویج معیشت پایدار این است که روشن کنیم مردم چه می دانند. سپس تقویت سیستم های موجود معیشتی به طوری که پایداری آنها تضمین و بهره وری افزوده شود.
* این نوشتار، از مجموعه مطالبی است که در سال‌های گذشته توسط دانش‌آموخته‌گان و دست‌اندرکاران مدرسه، در وبلاگ مدرسه کارآفرینی اجتماعی پرتو منتشر شده است.