در سال های دهه ۱۹۳۰ و همچنین در دوران بعداز جنگ جهانی دوم مدل های توسعه و رهیافت های توسعه ای از مدل بالا به پایین بود. د راین مدل که زبانی نظامی داشت دولت ها طرح هایی را خلق می کردند و به اجراء در می آوردند. واژگان به کار گرفته در این مدل کلماتی شبیه هدف ، استراتژی ، تاکتیک ، توان و غیره بود که تماما از ارتش وارد این مدل ها شده بود. بنابراین هیچ تعچبی ندارد اگر این مدل ها ازدید متخصصان و از بالا به پایین نگاه کنند. یعنی مردم در معادله وجود نداشتند. کارشناسان و آژانس های توسعه مشکلات را تشخیص می دادند و خودشان هم برنامه ریزی و اجراء می کردند.
در مقابل مدل بالا به پایین یک مدل هم ایجاد شد. که از پایین به بالا به توسعه نگاه می کرد. در این مدل مردم محور توسعه هستند. مردم از طریق مشارکت در فرایند نیازسنجی توسعه ، آنالیز داده ها و طراحی مدل های توسعه یا حضور دارند. این مدل مبتنی بریادگیری و مشارکت همه ی ذینفعان در فرآیند توسعه است. یادگیری و عمل مشارکتی یک عنوان کلی است که بسیاری ازمتدها و روش ها و رهیافت های این مدلی را شامل می شود.
رهیافت هایی از قبیل ارزیابی مشارکتی روستایی، ارزیابی سریع روستایی ، و غیره در این چارچوب قرار می گیرند.
این مدل سه بخش اصلی دارد.
روش ها : روش ها ی کار با جوامع و مردم تصویری و قابل لمس است. معمولا گروهی کوچک در یک نشست مشارکتی و تعاملی این روش ها و تکنیک ها را با همکاری یک تسهیلگر به اجرا در می آورند. این تکنیک ها برای جمع آوری داده ها، آنالیز داده ها و ارایه راه حل ها به کار گرفته می شوند. قبلا این روش ها بیشتر در روستاها به کارگرفته می شد الان در شهرها هم به کار گرفته می شوند . قبلا بیشتر برای ارزیابی وضع موجود بود الان برای برنامه ریزی هم بکار می رود. تکنیک هایی مثل نقشه کشی مشارکتی، ماتریس های ارزیابی ، دیاگر ام ون و غیره .
قسمت کردن: در این مدل مردم با تسهیلگران ، تسهیلگران با سایر ذینفعان و همه با هم منابع را قسمت می کنند . حتی ارتباطات ایجاد شده را قسمت می کنند. غذا و سایر منابع را در مدت کار مطالعاتی با هم قسمت می کنند.
نگرش: بسیاری از پیشگامان توسعه مشارکتی اذعان دارند که نگرش مشارکتی مهم تر از دو مورد پیش گفته در این مبحث است. یعنی اینکه فعال توسعه یا تسهیلگری که به میان جامعه می رود بدون داشتن نگرش مشارکتی و اعتقاد عمیق به این موضوع که مردم هم خوب می فهمند و می شود از مردم هم چیز یاد گرفت و این فقط متخصصین نیستند که قادر به جمع آوری و تحلیل داده ها هستند و اینکه در موقع کار با مردم نباید برایشان سخنرانی کرد باید به آنها فرصت داد تا قوی تر شوند و در جمع آوری و تحلیل داده ها کمک کنند.
در مدل یادگیری و عمل مشارکتی هم مطالعه انجام می شود هم آموزش انجام می شود و هم اینکه در نهایت یک اقدام طراحی و اجراء می شود. مدل یادگیری و عمل مشارکتی روشی است که مردم را در فرایند توسعه شریک می کند.
منابع :
Chambers, Robert. (1994). The origins and practice of participatory rural appraisal. World Development 22(7), 953-969
Christopher, S, Watts, V, McCormick, AK, & Young, S. (2008). Building and maintaining trust in a community-based participatory research partnershi. Am J Public Health, 98(8), 398-406.