کنوانسیون حقوق افراد دارای معلولیت پیماننامهای بینالمللی است که ایران جزو کشورهای عضو و امضا کننده آن است. یکی از مطالبات جامعه افراد دارای معلولیت در سالهای گذشته در ایران اجراییکردن و متعهد بودن به مفاد این کنوانسیون است. در ادامه به بررسی مواردی از این کنوانسیون میپردازیم که مدافع کرامت انسانی فرد دارای معلولیت است.
کنوانسیون حقوق افراد داری معلولیت در سال ۲۰۰۶ تصویب شد. هدف آن ترویج، حمایت و تضمین برخورداری کامل و برابر از کلیه حقوق بشر و آزادی های اساسی توسط افراد دارای معلولیت است. این کنوانسیون کرامت، استقلال و حقوق افراد دارای معلولیت را به رسمیت میشناسد و بر لزوم مشارکت و مشارکت فراگیر آنها در جامعه تاکید میکند. ایران نیز عضو کنوانسیون است و موظف است که تعهدات را اجرا نماید.
یکی از اصول اساسی مندرج در کنوانسیون حقوق افراد دارای معلولیت اصل عدم تبعیض است. ماده ۵ این کنوانسیون به صراحت بیان میکند که افراد دارای معلولیت نباید مورد تبعیض از هر نوعی، بر اساس معلولیت خود قرار گیرند. این امر شامل خودداری از اقدامات یا اعمالی است که حیثیت و حقوق افراد دارای معلولیت را تضعیف میکند، مانند تمسخر یا ادا درآوردن برای مقاصد سرگرمی.
علاوه بر این، ماده ۸ کنوانسیون حقوق افراد دارای معلولیت، بر اهمیت افزایش آگاهی و مبارزه با کلیشهها، تعصبات و اقدامات مضر مربوط به افراد دارای معلولیت تاکید میکند. برنامه تلویزیونی مورد بحث با تداوم کلیشههای منفی و تقویت انگ از طریق تمسخر، مستقیماً با روح و هدف این ماده مغایرت دارد.
علاوه بر این، ماده ۲۱ کنوانسیون حقوق افراد دارای معلولیت، حق آزادی بیان و عقیده را برای افراد دارای معلولیت بر مبنای برابر با دیگران تایید میکند. اما این حق مطلق نیست و باید با رعایت حقوق و حیثیت دیگران اعمال شود. تمسخر معلولیت در پوشش شوخطبعی نه تنها حرمت افراد دارای معلولیت را نقض میکند، بلکه حق آنها را برای مشارکت کامل و برابر در جامعه بدون ترس از تعصب یا تبعیض نقض میکند.
تلاش برنامههای تلویزیونی برای تمسخر معلولیت برای اهداف سرگرمی نه تنها از نظر اخلاقی مذموم است، بلکه نقض کنوانسیون حقوق افراد دارای معلولیت است. به عنوان یکی از طرفین کنوانسیون، دولتها موظف هستند اقداماتی را برای جلوگیری و رسیدگی به این گونه تخلفات، از جمله پاسخگویی مسئولین اتخاذ کند. رعایت اصول عدمتبعیض، حیثیت و فراگیری برای تحقق حقوق و آزادیهای همه افراد دارای معلولیت که در حقوق بین الملل ذکر شده ضروری است.