شناخت، لازمه تلاش برای تغییر است
نویسنده: آندره پولرانگ، نویسنده و کنشگر حوزه حقوق افراد دارای معلولیت
داشتن معلولیت می‌تواند خسته‌کننده باشد. تصور کنید، هر روز شما برای انجام کارهایی باید برنامه‌ریزی کنید که دیگران مجبور نیستند. بیشترین میزان محتوای تولیدی در ماه «آگاهی‌بخشی درباره افراد دارای معلولیت» و دیگر مناسبت‌ها بر توانایی‌ها و انعطاف‌پذیری افراد دارای معلولیت تاکید می‌کند. در واقع می‌توان به نوعی تاکید بر اجتناب ترحم درباره افراد دارای معلولیت هم به آن نگاه کرد. دلایل مهمی برای تاکید بر این نوع نگاه وجود دارد. مقابله با پیش‌فرضی که توانایی افراد دارای معلولیت را دستکم می‌گیرد و به تبعیض مضاعف آنها دامن می‌زند. افراد دارای معلولیت در چالشی پیچیده درباره توانایی‌هایشان با جهان پیرامون خود گرفتار می‌شوند و لازمه مواجهه با این چالش‌ها، ایجاد محیطی امن و بدون ترحم است که بتوانند موانع واقعی زندگی‌شان را مطرح کنند.
در همین راستا، گاهی باید از خودمان بپرسیم چه چیزهایی زندگی روزمره را برای افراد دارای معلولیت متفاوت می‌کند. باید به این نکته توجه کنیم که هدف ایجاد ترحم و یا حتی همدلی نیست، بلکه هدف افزایش آگاهی عملی از زندگی افراد دارای معلولیت است. در این حالت نیازهای افراد دارای معلولیت می‌تواند، فکرشده‌تر برآورد شود. توانایی‌ها، تجربیات و نیازهای هر فرد معلول متفاوت است با این حال شباهت آنها با افرادی که دارای معلولیت نیستند کم نیست.
در ادامه به هفت مورد از دغدغه‌های روزمره افراد دارای معلولیت می‌پردازیم:
۱- آیا مسیری که می‌خواهم طی کنم مناسب‌سازی شده؟
فرد دارای معلولیت باید پیش از خروج از خانه جوانب زیادی را بسنجد. به عنوان مثال وقتی برای خرید به بیرون از منزل می‌رود باید نسبت به وسیله حمل و نقل خود، ماشین، مترو، اتوبوس، تاکسی و یا کمک دیگری مطمئن باشد. خروج از خانه اساسا نیازمند برنامه‌ریزی است. قرارهایی که برنامه‌ریزی نشده باشند و به صورت ناگهانی و یا اضطراری صورت بگیرند می‌تواند برایشان چالش‌برانگیز باشد.
فردی که از ویلچر استفاده می‌کند، دغدغه پستی، بلندی مسیر را دارد. اگر در مسیر پله باشد چه؟ اگر رمپ عبور و مرور نباشد چه؟ بسیاری از افراد دارای معلولیت‌های حرکتی پیاده‌روی میکنند، آنها هم نگرانی‌های مشابه‌ای را برای طی کردن مسیرها دارند. افرادی که نابینا و یا کم‌بینا هستند باید جوانب زیادی را بسنجند. چگونه در محیط‌های ناآشنایی که ممکن است موانع زیادی بر سر راهشان باشد، از مکانی به مکان دیگری بروند. افراد نابینا و کم‌بینا در مواردی نیاز به همراهی دیگران در پیمودن مسیر دارند که این مساله لازمه‌اش هماهنگی و در دسترس بودن فردی است که بتواند همیاری‌شان کنند.
۲- آیا وسیله حمل و نقل قابل دسترسی و قابل اعتماد وجود دارد؟
بسیاری از افراد دارای معلولیت رانندگی میکنند و وسایل نقلیه قابل دسترس خود را دارند، اما بسیاری هم رانندگی نمی‌کنند. آنها باید روی حمل و نقل عمومی، تاکسی‌ها و خدماتی مثل تاکسی‌ها آن‌لاین یا همراهی خانواده و دوستان، حساب کنند.
فرد دارای معلولیت برای تردد در سطح شهر، باید دائم نکاتی را بررسی کند و مطمئن شود که از برنامه‌هایش جا نمی‌ماند. کوچک‌ترین تغییر برنامه‌ریزی مي‌تواند استرس‌زا باشد. با چنین توصیفی، سفر هوایی و حضور در فرودگا‌ه‌های شلوغ، می‌تواند بسیار طاقت‌فرسا باشد.
۳ – آیا جایی برای نشستن پیدا می‌کنم؟
اصولا اگر شانس با ما همراه باشد تا جایی برای استراحت‌کردن و یا در وسیله‌های حمل و نقل عمومی صندلی خالی پیدا کنید، بد نمی‌شود! پیدا کردن جایی برای نشستن برای افراد دارای معلولیت می‌تواند، امری ضروری باشد. افراد دارای معلولیت هرگز نمی‌توانند این اطمینان‌خاطر را داشته باشند که صندلی، نیمکتی و یا حتی دیواری که بتوانند به آن تکیه بدهند پیدا کنند. این دغدغه در فضاهای عمومی مثل بازار، پارک‌ها و یا حتی ساختمان‌های عمومی مثل بیمارستان، مراکز دولتی و مدارس ابعاد وسیعی‌تری را پیدا می‌کند.
اطمینان از وجود جایی که فرد دارای معلولیت بتواند بنشیند، تاثیر چشم‌گیری در کیفیت خروج از منزل دارد. آگاهی نسبت به این مسئله که مکان مناسبی برای استراحت وجود خواهد داشت یا خیر، می‌تواند به سادگی فرد دارای معلولیت را ناگزیر کند که برنامه‌های خود را محدود کند و یا به طور ناگهانی مجبور به بازگشت به خانه شود.
۴- آیا به سرویس بهداشتی مناسب‌سازی شده دسترسی خواهم داشت؟
دسترسی به دستشویی بخصوص برای افرادی که از ویلچر استفاده میکنند، مساله‌ای حائز اهمیت است. افرادی که دارای معلولیت نیستند هم در این دغدغه شریکند در نتیجه درک آن به مراتب راحت‌تر است اما مساله‌ای که به آن توجه کافی نشده است، مصائب عدم‌دسترسی به دستشویی برای افراد دارای معلولیت است. بسیاری از افرادی که از ویلچر استفاده میکنند، با درد و حتی خطر کنترل ادرار مواجه هستند. نگرانی از اینکه آیا دسترسی به دستشویی خواهم داشت یا نه، می‌تواند اساس برنامه‌های افراد دارای معلولیت را عوض کند. فقدان دسترسی به دستشویی که مناسب‌سازی شده باشد می‌تواند برخی از افراد را از رفتن به رستوران، شرکت در یک جلسه، حضور در محل رای‌گیری و یا حتی شرکت در یک دورهمی خانوادگی باز دارد.
مناسب‌سازی سرویس‌های بهداشتی را نباید دستکم بگیریم. اغلب به افرادی که از ویلچر استفاده میکنند با حسن نیت گفته می‌شود که جای نگرانی نیست و آنها قطعا به سرویس بهداشتی دسترسی خواهند داشت اما در واقعیت این چنین نیست. مناسب‌سازی سرویس‌های بهداشتی یعنی طراحی محیط به گونه‌ای باشد که افراد با معلولیت‌های متفاوت بتوانند از آن استفاده کنند. نبود سرویس بهداشتی مناسب‌سازی شده، می‌تواند پیامدهای تلخی برای افراد دارای معلولیت داشته باشد.
۵- سر و صدا، ازدحام جمعیت چقدر خواهد بود؟
هر فردی که در راه رفتن یا حفظ تعادل خود درگیر پیچیدگی‌هایی می‌شود باید حواسش به فضای پیرامونش باشد. بسیاری سطح خاصی از ثبات فیزیکی را امری بدیهی می‌دانند و نسبت به موقعیت حرکتی دیگران بی‌توجه هستند. این افراد عمدتا از اینکه حضور افراد دارای معلولیت با دیگران در فضایی محدود می‌تواند مخاطره‌آمیز باشد، بی‌اطلاع هستند. سر و صدای زیاد و غیرقابل پیش‌بینی می‌تواند برای افراد دارای معلولیت بسیار آزاردهنده باشد.
۶- آیا این ماه از پس مخارج زندگی بر می‌آیم؟
یک بخش بسیار مهم از نگرانی‌های روزمره افراد دارای معلولیت، حساب و کتاب مخارج ماهانه است. زندگی و استقلال یک فرد دارای معلولیت به اندازه باقی افراد در یک جامعه حائز اهمیت است، به عنوان مثال افرادی که به کمک‌هزینه‌های دولتی و مراقبت‌های بهداشتی وابسته هستند، نگران پایدار بودن این کمک‌ها هستند. در کنار همه این‌ها، تبعیض‌های علیه افراد دارای معلولیت در بازار کار را هم باید در نظر بگیریم.
۷- آیا با کسی روبرو می‌شوم که به من خیره شود، نظرات غیر همدلانه بدهد یا اصلاً از برخورد با من دوری کند؟
بسیاری از افراد دارای معلولیت نسبت به این مساله آگاهی دارند که دنیای امروز از جهات بسیاری برای افراد دارای معلولیت دنیای دوستانه‌تری است. خیره‌شدن بی‌ادبانه، ابراز نظرهای غیرهمدلانه و خالی از تجربه یا تبعیض آشکار نسبت به افراد دارای معلولیت در ۵۰ سال گذشته کمتر رایج است یا حداقل می‌توان گفت جهان از این جهت رو به سوی تغییر است. با این حال، بسیاری از افراد دارای معلولیت می‌توانند هر روز با برخورد یا کلامی آزاردهنده مواجه شوند.
یکی از بهترین راه‌ها برای درک به افراد دارای معلولیت این است که آن چیزی را که در توان دارید انجام دهید تا آنها از فهرست این نگرانی‌ها و دغدغه‌های روزمره دور و دورتر شوند. لازمه برداشتن چنین قدمی، شناخت افراد دارای معلولیت است.